Fluency tekst-naar-spraaksoftware

We hebben er een half jaar aan gewerkt, maar nu is ie klaar: de nieuwe Nederlandse mannenstem Arno. Het was een bijzonder project, omdat we een aantal zaken anders hebben aangepakt dan bij eerdere stemmen.

De meeste Fluency-stemmen zijn gemaakt van een beperkte hoeveelheid materiaal: 387 woorden en 387 zinnen, die bij elkaar ongeveer 3 kwartier spraak opleveren. Het is op zich bijzonder dat je met zo weinig materiaal een goede computerstem kunt maken, maar het heeft natuurlijk zo zijn beperkingen. Daarom hebben we voor deze stem veel meer tekst opgenomen dan alleen dit basismateriaal, zodat er bij het synthetiseren van een tekst veel meer geschikte spraakfragmenten gevonden worden.

Een ander verschil is dat de nieuwe stem is ingesproken door een professionele stemacteur.

Arno Lubbinge

Je kent zijn stem ongetwijfeld, want hij is regelmatig op tv te horen, als voice-over bij diverse programma's op SBS6.

Arno heeft in zijn eigen studio de opnames ingesproken, op dezelfde manier als wanneer hij een voice-over inspreekt. Wel heeft hij zich soms moeten inhouden: het materiaal bevatte ook stukjes dialoog, en die mochten niet al te uitbundig klinken.

De opnames zijn door Fluency gelabeld op foneemniveau, zodat de synthesizer alle spraakklanken kan vinden. Het resultaat: een spraakdatabase met bijna 3 uur spraak, en zo'n 90.000 spraakklanken.

Literaire teksten

Meestal wordt een computerstem gemaakt door een spreker een groot aantal vrij korte zinnen in te laten spreken. Het risico is dan wel dat alles een beetje hetzelfde gaat klinken.

Voor deze nieuwe stem hebben we daarom ook een aantal langere teksten laten inspreken, deels zakelijke teksten, maar ook enkele vrij lange fragmenten uit de Nederlandse literatuur. Het idee is dat we op die manier een computerstem krijgen die ook een langere tekst met een aantrekkelijke voorleesstem ten gehore kan brengen.

Arno Lubbinge heeft onder andere fragmenten ingesproken uit de romans "Joe Speedboot" van Tommy Wieringa (De Bezige Bij, 2005) en "Montyn" van Dirk Ayelt Kooiman (De Harmonie, 1982). Hieronder vind je twee korte fragmenten uit deze romans die hij niet heeft ingesproken, maar die met zijn computerstem zijn gegenereerd.

fragment uit: Tommy Wieringa - Joe Speedboot

Het is een warm voorjaar, in de klas bidden ze voor me omdat ik al meer dan tweehonderd dagen van de wereld ben. Ik heb doorligplekken over mijn hele lichaam en een condoomcatheter om mijn fluit. Dit is het stadium van de coma vigil, legt de dokter mijn ouders uit: ik heb weer een beperkte ontvankelijkheid voor mijn omgeving. Het is goed nieuws, zegt hij, dat ik weer reageer op pijn- en geluidsprikkels. Reageren op pijn is onmiskenbaar een teken van leven.

Ze hangen eindeloos rond mijn bed, pa, ma, Dirk en Sam. Ik hoor ze al wanneer ze de lift uit komen - een zwerm spreeuwen die de hemel verduistert. Ze ruiken naar olie en schrale tabak, ze hebben nog net de moeite genomen om hun overall uit te doen. Hermans & Zonen, voor al uw sloopwerken. De familie Lood om Oud IJzer.

Wij slopen autowrakken, fabrieksinstallaties, industriële werktuigen en af en toe een café-interieur als mijn broer Dirk het op z'n heupen krijgt. In Lomark mag Dirk bijna nergens meer in, maar in Westerveld nog wel. Daar scharrelt hij met een meid. Als hij thuiskomt ruikt hij naar chemische viooltjes. Je kunt alleen maar medelijden hebben met zo'n griet.

Meestal hebben ze het over het weer, het oude liedje, de handel is slap en dat komt door het weer, maakt niet uit wat voor weer het nou is. Dan vloeken ze, eerst pa, dan Dirk en Sam. Dirk haalt zijn neus op en in zijn mond zit nu een rochel. Hij weet niet waar hij ermee naartoe moet, zodat hij hem moet doorslikken - en hup, daar gaat ie al.

fragment uit: Dirk Ayelt Kooiman - Montyn

Heksenwaag en ooievaarsnest

Oudewater, mijn geboorteplaats, was een stokoud stadje, qua inwonertal niet groter dan een dorp, gelegen in een streek die men 'het groene hart van Holland' noemt: een gebied van water, molens en zelfkazende boeren. Aan de ene kant zag je aan de horizon het silhouet van Woerden, aan de andere kant dat van Gouda - daar eindigde de wereld, of, vanuit een ander gezichtspunt: daar begon zij. Want in Oudewater had de tijd stilgestaan. Je had er grachten met eeuwenoude geveltjes, smalle straatjes en steegjes, een kaasmarkt, een ophaalbrug over de Hollandse IJssel, een kronkelend riviertje met de allure van een flinke sloot, maar ook opeens midden tussen de huizen een boerderij met een hooischelf.

Twee zaken waren er waarop men zich in Oudewater kon beroemen. In een monumentaal gebouwtje aan de markt was de vermaarde heksenwaag gevestigd, die tot in de vorige eeuw had dienstgedaan, en, op het dak van het raadhuis bevond zich een al even vermaard ooievaarsnest, waar, als een van de laatste in ons land, ieder jaar een ouderpaar trouw op terugkeerde. Verder leerden we op school dat ons stadje in 1575 door de Spanjaarden was uitgemoord en met de grond gelijkgemaakt - niet echt een roemrucht wapenfeit in de ogen van een jongen van tien. En dat was het dan.

Mens of machine?

Het doel van spraaksynthese is de menselijke stem zo dicht mogelijk te benaderen, en dit lukt ook steeds beter. Kun je het verschil nog wel horen tussen mens en machine?

Hieronder vind je enkele zinnen zoals ze door Arno Lubbinge zijn ingesproken, en zinnen die hij niet heeft ingesproken, maar die we met zijn computerstem hebben gegenereerd.

Beluister elke zin, en geef aan of je te maken hebt met een mens of met een machine. Daarna kun je je score opvragen. Nee, je kunt niets winnen, en je score wordt niet naar ons opgestuurd.

Klik op een zin om de spraak te beluisteren		mens	machine
1	Alfons Groenendijk vertrekt na dit seizoen bij Ajax.
2	Zowel Ajax als AZ speelde gisteren in de Europa League, met wisselende resultaten.
3	Van haar stem moet je ook houden. Het klinkt huilerig, maar met een opdringerige scherpte.
4	Ik kijk naar haar dikke wimpers en zorgvuldig geverfde wenkbrauwen.
5	Fluency maakt tekst-naar-spraaksoftware voor het Nederlands en het Fries.
6	Spika wordt geleverd op een Flash drive.
7	's Ochtends hoorden we dat het koninklijk gezin uitgeweken was naar Engeland.
8	Ik schreeuwde zo hard ik kon. Het enige antwoord was de schrille echo van mijn stem.
9	Het eind van een winterse periode is in zicht.
10	Vanavond en vannacht zijn er opklaringen, maar er trekken ook enkele wolkenvelden over het land.

De stem van Arno

Arno Lubbinge

Literaire teksten

Heksenwaag en ooievaarsnest

Mens of machine?

Arno Lubbinge